[اِ] (اِخ) (تاج) دو تن به این اسم بودند: اول شخصی که در قرنطش مسیحی شد (کتاب اول قرنطیان 16 و 15) و پولس او را تعمید داد. و دوم یکی از آن هفت تن بود که کلیسای اورشلیم آنان را برای اینکه حواریان را در خدمت فقرا امداد کنند تعیین کرد. (کتاب اعمال رسولان 6 : 601). و او بواسطهء ایمان و امداد از روح القدس معروف بود و از نام او چنان برمی آید که یهودی یونانی بوده است چنانکه رفقای او هم جز نقولای جدیدالیهود، همچنین بودند. خلاصه، اعمال قویهء او سبب اشتعال غیرت و ضدّیت و تعصب یهود گردید علی الخصوص نسبت به اشخاصی که از اعضای مجامع یونانی بودند زیرا احتمال میرود که با ایشان بیشتر ملاقات داشت. و علاوه بر این براهین محکمه و قاطعهء او بیشتر ایشان را تلخ جان گردانید. (اعمال رسولان 6: 8 - 10). لهذا نسبت کفرگوئی بوی داده دستگیرش کردند و در مجلس شوری برای استنطاق و امتحان حاضر کردند. (کتاب اعمال رسولان 6 : 11 - 17). و جواب او که شامل تاریخ مختصر اسرائیل میباشد و احترامی که نسبت بخدا و شارع کبیر اسرائیل میداد بر بطلان ادعای شاهدان کاذب دلیلی واضح و برهانی آشکار بود (اعمال رسولان 6 : 11 و 13)، و نیز مبرهن میساخت که حضور و نظر التفات خدای تعالی نه فقط بآن مکان و آن خیمه معلق و محدود است بلکه در هر جا و هر کس که مشیت مقدس قرار گیرد خواهد بود. و هم واضح کرد که موسی پیش بینی کرده است که شخص نامی و معروفی بعد از من مبعوث خواهد شد. لکن همواره روح جهل و تعصب در اسرائیل بوده و از خصایل ایشان می باشد و آنان که در آن زمان مسیح را بقتل رسانیدند و حال هم با انجیل وی ضدیت می کنند فرزندان حقیقی و متابعین متقدمین خود می باشند که در هر عصر و اوان بر ضد مذهب و طریقهء حق بوده و هستند. خلاصه از قرار معلوم استیفان گفتار خود را در آن محضر با کمال خودداری بیان کرد و چون غضب و عصبیت حضار مجلس را برافروخته دید حجّت عادلانه و سختی بر ضد ایشان اقامه کرد. (اعمال رسولان 7 : 51 - 53). از آن پس چشمان خود را برافراشته گفت اینک آسمان را گشاده و پسر انسان را بدست راست خدا میبینم و ایستادن او گویا برای پذیرائی بندهء امین خود بود. (اعمال رسولان 7: 54 - 56). ذکر این مطلب مثل فرمودهء مسیح که در محضر قیافا فرمود (انجیل متی 26 : 64 - 68) (لوقا 22 : 69 - 71) حکام این مجلس را نیز واداشت که از شرایع و قواعد رومیها تجاوز کنند. (یوحنا 18 : 31). فوراً استیفان را از شهر بیرون کشیده سنگسار کردند. (اعمال رسولان 7 : 57 - 60). و بر حسب شریعت موسی (سفر تثنیه 17 : 7) شاهدان پیشوائی کردند. (اعمال رسولان 6 : 13). و برای آسودگی خود عباهای خویش را بدست شاؤل که یکی از معاندان استیفان بود دادند و آن مسیحی بر خداوند خود تأسی کرده گفت خدایا اینان را بیامرز چون که نمیدانند چه میکنند و از آن پس بدرجهء شهادت واصل گردید. و اول شهیدی بود که در راه مسیح مقتول گردید. (لوقا 24 : 48) (اعمال رسولان 22 : 20). و مرگ وی روح ضدیت عام را در اهالی بهیجان آورده این مطلب سبب پراکندگی مسیحیان و انتشار مژدهء انجیل گردیده (متی 10 : 23) باعث ازدیاد مؤمنین شد. (اعمال رسولان 8 : 1، 14 و 11 : 91 - 21). و بنابر قول ترتلین که در حدود سال های 160 - 220 م. بود خون شهدا همچو تخمی بود که بر زمین افشانده شد. خلاصه از قرار معلوم مستحفظ عبای شاهدان مذکور فوق زودتر از سایرین بغیرت آمد. (اعمال رسولان 8 : 3 و 9 : 1 و 2). و اگرچه قوت برهان و دلایل متینهء استیفان و شهادت وی بر او مؤثر شد با وجود آن باعث برگشت و توبهء او نگردید تا خود خداوند را مفصلاً رؤیت کرد. (اعمال رسولان 9 : 4 - 6). و فی الحقیقه مطلبی که اوغسطن گفته یعنی «کلیسا برای تحصیل نجات و خدمت شایان پولس بدعای استیفان مقروض میباشد» باید تصدیق کرد. و چند سال بعد از آن پولس به حالت استیفان رسید بسیار افسوس خورد از اینکه در واقعهء او حضور داشته بمرگش نیز راضی گردید. (اعمال رسولان 22 : 20). وفات استیفان محتمل است که در سال 37 م. اتفاق افتاده باشد و بروایتی که سند آن قریب بهمان عصر است محل این واقعه را در شمال اورشلیم نزدیک به دروازهء دمشق تعیین میکند و در قرن دوازدهم آن کلیسائی را که بیادگاری آن شهید در آنجا بنا نهاده بودند دروازهء استیفان مقدس نامیدند. و روایت دیگری نیز هست که محل شهادت او را نزدیک به دروازهء استیفان مقدس حالیه که در طرف شرقی اورشلیم قدری بشمال حرم واقع است قرار میدهد. (قاموس کتاب مقدس).

[اِ] (اِخ) مترجم عمدهء مدرسهء طب مصر سابقاً. او راست: قانون الاسبتالیات، طبع بولاق. (معجم المطبوعات).