[اِ] (اِخ) اسرافین. فرشتهء صور. (السامی). فریشتهء صور. ملک بعث. صاحب صور. خداوند صور. (زمخشری) (مهذب الاسماء). یکی از فرشتگان مقرب مأمور دمیدن روح به اجسام و نفخ صور در روز رستاخیز، او قبل از همهء فرشتگان به آدم سجده کرد. (قاموس الاعلام ترکی). نام فرشته ای است که در قیامت دوبار صور خواهد دمید. در دمیدن اول همهء مخلوق مرده و نیست خواهند شد و در دمیدن بار دیگر همهء مردگان زنده خواهند شد. (غیاث). اسرافیل بزبان سریانی بندهء خدای تعالی. اسرا بمعنی بنده و ئیل نام خدای تعالی و او ملک مقرب است و بدو متعلق است نفخ صور و احوال قیامت. (کشف). رجوع به المعرب جوالیقی چ احمد محمد شاکر ص 8 و امتاع الاسماع ج 1 ص 80 شود.
[اِ] (اِخ) جامی در نفحات الانس آرد: حضرت اسرافیل از قدیمان است و شیخ الاسلام گفته که وی از پیران ذوالنون مصری است. از مغرب بوده و بمصر رسیده بود. وی را سخنان بسیار است در زهد و توکل و معاملات نیکو. شیخ الاسلام گفت فتح شنجرف بمصر شد از ششصد فرسخ برای سؤال به [ نزد ] اسرافیل رفت چون فرصت یافت پرسید از وی: هل یعذب الاشرار قبل الزلل؟ گفت مرا صبر ده سه روز. روز چهارم گفت مرا جواب دادند اگر روا بودی ثواب پیش از عمل هم روا بود عذاب پیش از زلل. این بگفت و زعقه ای بزد و درشورید. پس از آن سه روز بزیست و برفت. شیخ الاسلام گفته که آن سه روز درنگ خواستن آن بود اگر در وقت جواب دادی در وقت برفتی. (نفحات الانس چ نولکشور ص 25).
( اِ ) [ ع. ] (اِ.) فرشته صور، فرشته مأمور دمیدن صور و برانگیختن مردگان در روز ر ستاخیز.
(اسم) [عبری] [esrāfil] در ادیان سامی، فرشتۀ موکل بر باد که در روز رستاخیز در صور خود می‌دمد تا مردگان زنده شوند.
[پسر] (عبری) درخشیدن مانند آتش ؛ (در ادیان) به باور مسلمانان و پیروان دیگر ادیان سامی ، یکی از فرشتگان مقرب خداوند است که در روز قیامت با دمیدن در شیپور خود مردگان را زنده می‌کن
اِسرافیل یا اِسرافین نام فرشته شیپورزن روز رستاخیز در باور مسلمانان است. او یکی از فرشتگان نزدیک (مُقَرَّب) به خدا به‌شمار می‌آید. در باور اسلامی، خدا فرمان‌هایی را بر یک صفحه حفاظت‌شده به نام «لوح محفوظ» می‌نویسد و اسرافیل این فرمان‌ها را از روی آن لوح می‌خواند و این پیام‌ها را به جبرئیل و دیگر کارگزاران خدا می‌رساند. بیشترین شهرت اسرافیل به خاطر شیپور اوست که همیشه آن را بر لب دارد و قرار است در روز رستاخیز با دمیدن در آن مردگان را زنده کند. به شیپور اسرافیل اصطلاحاً «صور اسرافیل» گفته می‌شود.
ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺑﻦ ﺳﻴﺮﻳﻦ ﺑﺼﺮﯼ ﮔﻮﻳﺪ: ﺍﮔﺮ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺏ ﺑﻴﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﻭﺳﺖ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻮﺕ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﻭﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺩﺍﻧﺎ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺩﻳﺎﺭ ﺍﻳﻤﻨﻲ ﺑﻮﺩ ﺍﮔﺮ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﺻﻮﺭ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﻣﺤﻨﺖ ﻭ ﺑﻼ ﻭﻓﺘﻨﻪ ﺑﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﻣﺮ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻱ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺩﻣﻴﺪﻥ ﺻﻮﺭ ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﺩﻣﻴﺪﻥ ﺻﻮﺭ ﭘﻴﺪﺍ ﮔﺮﺩﺩ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻓﺘﻨﻪ ﻭ ﺗﺮﺱ ﻭ ﻣﺮﮒ ﺑﻮﺩ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ (ﻭ ﺩﺭ «ﺻﻮﺭ» ﺩﻣﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ, ﭘﺲ ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻨﺪ ﻣﯽ ﻣﻴﺮﻧﺪ, ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ; ﺳﭙﺲ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ «ﺻﻮﺭ» ﺩﻣﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ, ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽ ﺧﻴﺰﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ (ﺣﺴﺎﺏ ﻭ ﺟﺰﺍ) ﻫﺴﺘﻨﺪ.) ﺯﻣﺮ 69 ﺍﮔﺮ ﮐﻪ ﺍﺳﺮﺍ ﻓﻴﻞ ﺻﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﻤﻲ ﺩﻳﺪ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﺑﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺱ ﺍﻓﺘﺪ ﺍﮔﺮ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺩﺭ ﻭﻱ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮﺩ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺁﻥ ﺩﻳﺎﺭ ﺑﺮ ﻭﻱ ﺧﺸﻢ ﮐﻨﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺤﺪ ﺍﻟﻌﻨﺒﺮﯼ ﮔﻮﻳﺪ: ﺩﻳﺪﻥ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺩﻣﻴﺪﻥ ﺩﺭ ﺻﻮﺭ, ﺑﺮ ﻣﺮﺩﻥ ﺩﻻﻟﺖ ﺩﺍﺭﺩ. [ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ, ﻓﺮﺷﺘﻬﺎﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺩﻭﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﻭﺳﻴﻠﻬﺎﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺻﻮﺭ ﻣﻴﺪﻣﺪ: ﺑﺎﺭ ﺍﻭﻝ, ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺕ ﻣﻴﻤﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﻭﻡ, ﻫﻤﮕﯽ ﺯﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﻭﺍﻧﻬﯽ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻣﺤﺸﺮ ﻣﻴﮕﺮﺩﻧﺪ]. ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﮔﻮﻳﺪ: ﺍﮔﺮ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﺭﺍ ﺍﻧﺪﻭﻫﮕﻴﻦ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﻮﺭ ﻫﻤﻲ ﺩﻣﻴﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺍﻭ ﺻﻮﺭ ﻫﻤﻲ ﺷﻨﻮﺩ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﺮﮒ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﺍﮔﺮ ﺑﻴﻨﺪ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﺻﻮﺭ ﻫﻤﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﻴﻦ ﻋﺪﻝ ﻭ ﺩﺍﺩ ﻭﺍﻳﻤﻨﻲ ﻭ ﻇﺎﻟﻤﺎﻥ ﻫﻼﮎ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﺍﮔﺮ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﮔﺸﺎﺩﻩ ﺭﻭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﺎﺩﻣﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﻭﻱ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮﺩ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺧﻴﺮ ﻭ ﺍﻳﻤﻨﻲ ﺑﻮﺩ ﺍﮔﺮ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻬﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺩﺍﺩ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻪ ﺍﺟﻠﺶ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﮔﺮ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﻲ ﺯﺩ ﻭﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺯﻳﺎﻥ ﻭ ﻣﻀﺮﺕ ﺭﺳﺪ